Staking nedir?
Kripto paralarla ilgili pek çok şey gibi staking de konuyu ne düzeyde anlamak istediğinize bağlı olarak karmaşık veya basit bir fikir olabilir. Pek çok kripto kullanıcısı için ana fikir, staking'in belirli kripto paraları tutma karşılığında ödül kazanmanın bir yolu olduğudur. Bununla birlikte, sadece bir miktar staking ödülü kazanmayı hedefliyor olsanız bile en azından bu sürecin nasıl ve neden bu şekilde işlediği hakkında biraz bilgi edinmek faydalı olacaktır.
Staking nasıl işler?
Elinizdeki kripto para staking'e izin veriyorsa (mevcut seçenekler arasında Ethereum, Tezos, Cosmos, Solana, Cardano ve diğerleri yer almaktadır) varlıklarınızın bir kısmını stake edebilir ve bu varlıklardan zaman içinde bir ödül kazanabilirsiniz.
Kripto paranızın stake edildiğinde ödül kazandırmasının nedeni blok zincirinin bu parayı işletiyor olmasıdır. Staking'e imkân tanıyan kripto paralar, Hisse İspatı adı verilen bir "uzlaşma mekanizması"ndan faydalanır. Bu mekanizma, banka veya ödeme işleyici gibi bir aracı olmadan tüm işlemlerin doğrulanmasının ve güvenliğinin sağlanmasının yoludur. Stake etmeyi tercih ettiğiniz durumda kripto paranız bu sürecin bir parçası olur.
Neden sadece bazı kripto paralarda staking var?
Bu noktada konu biraz daha teknik bir hâl alıyor. Örneğin Bitcoin, staking'e izin vermez. Nedenini anlamak için işleyişin arka planıyla ilgili biraz daha bilgiye ihtiyacınız olacak.
Kripto paralar genelde merkezsizdir, yani her şeyi kontrol eden merkezî bir otorite yoktur. Öyleyse nasıl oluyor da merkezsiz bir ağdaki tüm bilgisayarlar, bir banka veya kredi kartı şirketi gibi merkezî bir otorite tarafından iletilmesine gerek kalmaksızın doğru yanıta ulaşabiliyor? Bu ağlar bir "uzlaşma mekanizması" kullanır.
Bitcoin ve Ethereum 1.0 dâhil pek çok kripto para, İş İspatı adı verilen bir uzlaşma mekanizmasından faydalanır. Ağ, İş İspatı aracılığıyla, gezegenin farklı uçlarındaki yabancılar arasındaki işlemleri doğrulamak ve kimsenin aynı parayı iki defa harcamaya çalışmadığından emin olmak gibi sorunları çözmek için büyük miktarda işlem gücü üretir. Bu sürecin bir parçası da dünyanın dört bir yanından "madencilerin" kriptografik bir bulmacayı ilk çözen olmak için yarışmasını kapsar. Kazanan, blok zincirine en son doğrulanan işlemler blokunu ekleme hakkı elde eder ve karşılığında bir miktar kripto alır.
Bitcoin, bir banka defterine çok benzer şekilde, giden ve gelen işlemleri takip eden basit bir blok zinciridir. Bitcoin'inki gibi nispeten basit bir blok zinciri için İş İspatı ölçeklenebilir bir çözümdür. Öte yandan örneğin Ethereum, blok zincirinin üzerinde çalışan koskoca DeFi dünyası gibi çok çeşitli uygulamalar barındırır. Bu türden daha karmaşık sistemlerde İş İspatı, işlem trafiğinin çok fazla olduğu durumlarda dar boğazlara neden olabilir. Bunun sonucunda işlem süreleri ve ücretleri artabilir.
Hisse İspatı nedir?
Ücretleri düşürürken hız ve verimliliği yükseltmek amacıyla Hisse İspatı adı verilen yeni bir uzlaşma mekanizması ortaya çıkmıştır. Hisse İspatının maliyetleri düşürmesinin başlıca yolu, tüm bu madencilerin matematik problemleriyle boğuştuğu yoğun enerji kullanan süreci gerektirmemesidir. Bunun yerine işlemler, token'larını stake eden kişiler tarafından doğrulanır.
Staking, bir ağ katılımcısının en son işlem blokunu blok zincirine eklemek ve karşılığında bir miktar kripto kazanmak üzere seçildiği, süreç bakımından madenciliğe benzer bir işleve sahiptir. Stake edenler ayrıca hangi blokların geçerli olduğunu belirlemeye yardımcı olur.
Uygulamalar projeden projeye değişebilse de özünde kullanıcılar, blok zincirinin güvenliğini sağlamak için token'larıyla oylama yapar. Kullanıcıların stake etmiş oldukları token'ları, hem iyi niyetlerine ilişkin bir garanti hem de protokol kurallarını ihlal etmelerine karşı caydırıcı bir unsur niteliği taşır.
Staking'in avantajları nelerdir?
Uzun süredir kripto para sahibi olan pek çok kişi staking'i, varlıklarının kripto cüzdanlarında işlevsizce beklemesindense ödüller kazanarak kendileri için işlemesini sağlamanın bir yolu olarak görür.
Staking, desteklediğiniz blok zinciri projelerinin güvenliğine ve verimliliğine katkıda bulunmanın da bir yoludur. Kaynaklarınızın bir kısmını stake ederek blok zincirini saldırılara karşı daha dirençli kılar ve zincirin işlem gerçekleştirme kabiliyetini güçlendirirsiniz.
Staking'in bazı riskleri nelerdir?
Staking sıklıkla, kripto paranızın belirli bir süre boyunca aktarılamayacağı bir kilitleme veya "vesting" süreci gerektirir. Bu süreç boyunca fiyatlar yükselse bile stake edilen token'larınızı takas edemeyeceğiniz için bu durum bir dezavantaj olabilir. Staking yapmadan önce dâhil olmayı düşündüğünüz her bir proje için speisfik staking gerekliliklerini ve kurallarını araştırmak önemlidir.
Staking'e nasıl başlarım?
Genelde staking, katılmak isteyen herkese açıktır. Bununla birlikte tam bir doğrulayıcı olmak için asgari bir token miktarı, teknik bilgi ve bu iş için tahsis edilmiş, gece gündüz kesintisiz olarak doğrulamaları gerçekleştirebilecek bir bilgisayar gerekir. Bu düzeyde bir katılım, güvenlik kaygılarını da beraberinde getirir ve kesinti süreleri bir doğrulayıcının stake'inde slash'e neden olabileceği için ciddi bir yükümlülüktür.
Ancak katılımcıların büyük çoğunluğu için katılımın daha basit bir yolu vardır. Coinbase gibi bir takas platformu aracılığıyla, pahalı doğrulayıcı yazılımlarını çalıştırmak veya satın almak zorunda kalmadan dilediğiniz miktarlarda katkı sağlayabilirsiniz. ABD ve diğer pek çok ülkedeki çoğu Coinbase müşterisi, staking yapabilir.
