Akıllı sözleşme nedir?

Akıllı sözleşme

Tanım

Akıllı sözleşme, diğer sözleşmelerde olduğu gibi, bir anlaşmanın koşullarını belirler. Ama geleneksel bir sözleşmenin aksine, akıllı sözleşmenin koşulları Ethereum gibi bir blok zincirinin üzerinde çalışan kodlar şeklinde yürütülür. Akıllı sözleşmeler, kredi ve sigortadan lojistik ve oyunlara kadar çok yönlü eşler arası işlev sunarak geliştiricilerin blok zincirinin sunduğu güvenlik, güvenilirlik ve erişilebilirlikten faydalanan uygulamalar oluşturmasına olanak tanır.

Bütün diğer sözleşmeler gibi akıllı sözleşmeler de bir anlaşma veya kontratın şartlarını belirler. Öte yandan akıllı sözleşmeleri "akıllı" kılan özellik, şartların bir avukatın masasındaki kağıt yerine bir blok zinciri üzerinde çalışan kodlar şeklinde belirlenmesi ve yürütülmesidir. Bitcoin'in ardındaki temel fikir, arada banka gibi "güvenilir bir aracı" olmaksızın para göndermeyi ve almayı mümkün kılmaktır. Akıllı sözleşmeler bu temel fikri bir adım öteye taşıyarak ne kadar karmaşık olursa olsun her türlü işlemi ve sözleşmeyi güvenli bir şekilde otomatikleştirir ve sanal olarak merkezsizleştirir.  Ayrıca Ethereum gibi bir blok zinciri üzerinde çalıştığından güvenlik, güvenilirlik ve sınır tanımayan bir erişilebilirlik sunar.

Akıllı sözleşmeler neden önemlidir?

Akıllı sözleşmeler, geliştiricilerin çok çeşitli merkezsiz uygulama ve token'lar oluşturmasına olanak tanır. Yeni finansal araçlardan lojistik ve oyun deneyimlerine kadar çok çeşitli alanlarda kullanılır ve diğer herhangi bir kripto işlemi gibi blok zincirinde depolanır. Akıllı sözleşme uygulaması, blok zincirine eklendikten sonra genellikle geri alınamaz veya değiştirilemez (ancak bazı istisnalar bulunmaktadır).

Sıklıkla "merkezsiz uygulamalar" veya "dapp'ler" olarak adlandırılan akıllı sözleşme tarafından desteklenen uygulamalar, bankacılık sektörünü dönüştürmeyi amaçlayan merkezsiz finans (veya DeFi) teknolojisini içerir. DeFi uygulamaları kripto para sahiplerinin işlemden pay alan herhangi bir banka veya diğer finansal kuruluş olmaksızın dünyanın herhangi bir yerinden tasarruf, kredi, sigorta gibi karmaşık finansal işlemlere dâhil olmasına olanak tanır. Şu anda popüler olan, akıllı sözleşmeler tarafından desteklenen uygulamalardan bazıları şunlardır:

  • Uniswap: Kullanıcıların kurları belirleyen herhangi bir merkezî otorite olmaksızın akıllı sözleşme aracılığıyla belirli kripto türlerini takas etmesine olanak tanıyan merkezsiz bir takas platformudur.

  • Compound: Aracı bankaya ihtiyaç duymaksızın yatırımcıların faiz kazanmasını ve borç almak isteyenlerin anında kredi almasını sağlamak için akıllı sözleşmeleri kullanan bir platformdur. 

  • USDC: Bir USDC'nin değerini bir ABD dolarına eşitleyen bir akıllı sözleşme aracılığıyla ABD dolarına sabitlenmiş bir kripto para birimidir. USDC stabil kripto para olarak bilinen yeni bir dijital para kategorisindedir.

Peki akıllı sözleşme tarafından desteklenen bu araçları nasıl kullanacaksınız? Elinizde USDC ile takas etmek istediğiniz bir miktar Ethereum bulunduğunu hayal edin. Elinizdeki Ethereum'u Uniswap'e koyabilirsiniz. Uniswap, akıllı sözleşme aracılığıyla sizin için otomatik olarak en iyi kuru bulup takas işlemini gerçekleştirebilir ve size bunun karşılığında USDC gönderebilir. Daha sonra USDC'lerinizin bir kısmını başkalarına borç vermek ve algoritmik olarak belirlenen bir oranda faiz almak üzere Compound'a yatırabilirsiniz. Üstelik bunların tümünü banka veya diğer finansal kuruluşları kullanmadan yapabilirsiniz. 

Geleneksel finansta para birimlerini takas etmek pahalı ve zaman alıcıdır. Dahası bireylerin likit varlıklarını dünyanın diğer ucundaki yabancılara borç olarak vermesi kolay ve güvenli değildir. Ancak akıllı sözleşmeler bu iki senaryoyu ve diğer senaryoları olanaklı kılar.

Akıllı sözleşmeler nasıl çalışır?

Şu anda en popüler akıllı sözleşme platformu Ethereum'dur, ama diğer birçok kripto para birimi blok zinciri de (EOS, Neo, Tezos, Tron, Polkadot ve Algorand dâhil) bunları çalıştırabilir. Akıllı sözleşme herkes tarafından oluşturulabilir ve bir blok zincirine uygulanabilir. Kodları şeffaf ve herkes tarafından doğrulanabilirdir. Yani ilgili tüm taraflar, akıllı sözleşmenin dijital varlıklar aldığında tam olarak hangi mantığı takip ettiğini görebilir.

  • Akıllı sözleşmeler çeşitli programlama dillerinde (Solidity, Web Assembly ve Michelson dâhil) yazılır. Ethereum ağında her bir akıllı sözleşmenin kodu blok zincirinde depolanır. Böylece ilgili tüm taraflar sözleşmenin işlevini doğrulamak üzere sözleşmenin kodunu ve mevcut durumunu inceleyebilir. 

  • Ağdaki her bir bilgisayar (veya "düğüm"), blok zinciri ve işlem verilerinin yanı sıra var olan tüm akıllı sözleşmelerin bir kopyasını ve bunların mevcut durumunu depolar. 

  • Akıllı bir sözleşme, bir kullanıcıdan kaynak aldığında ortaya çıkan sonuç ve bundan doğan değer akışı hakkında bir uzlaşmaya varmak için sözleşmenin kodu ağdaki tüm düğümler tarafından yürütülür. Kullanıcılar bilinmeyen taraflarla karmaşık finansal işlemler yaptığında bile akıllı sözleşmelerin merkezî bir otorite olmaksızın güvenli bir şekilde çalışmasına olanak tanıyan şey budur.

  • Ethereum ağında akıllı bir sözleşme yürütmek için genellikle, "gas" olarak adlandırılan bir ücret (böyle adlandırılmasının nedeni, bu ücretlerin blok zincirinin çalışmasını sağlamasıdır) ödemeniz gerekir.

  • Akıllı sözleşmeler bir blok zincirine uygulandıktan sonra genellikle yaratıcıları tarafından bile değiştirilemez. (Bu kuralın istisnaları vardır.) Bu, akıllı sözleşmelerin sansürlenememesini veya kapatılamamasını sağlamaya yardımcı olur. 

Sadece birkaç dakikada Bitcoin satın alın

Kişilerin ve işletmelerin kripto para satın almak, satmak ve yönetmek için en çok güvendikleri yer biziz.