Ethereum nedir? (1)

2015'te piyasaya sürülen Ethereum, piyasa değeri bakımından Bitcoin'in ardından en büyük ikinci kripto paradır. Ama Bitcoin'in aksine dijital para olmak üzere tasarlanmamıştır. Ethereum'un kurucuları blok zincirlerinin güvenlik ve açıklık özelliklerini alıp bu özellikleri çok geniş çaplı uygulamalarda kullanan yeni bir küresel, merkezsiz hesaplama platformu geliştirmek üzere yola çıktı.  

Finansal araçlar ve oyunlardan karmaşık veri tabanlarına kadar her şey şimdiden Ethereum blok zinciri üzerinde çalışmaktadır. Bu blok zincirinin gelecekte ulaşabileceği potansiyelin tek sınırı ise geliştiricilerin hayal gücüdür. Kâr amacı gütmeyen Ethereum Vakfı'nın da belirttiği gibi: “Ethereum neredeyse her şeyi kodlamak, merkezsizleştirmek, güvenlik altına almak ve takas etmek için kullanılabilir.”

• Ethereum popüler bir yatırım aracı ve varlık deposu hâline geldi (ayrıca aynı Bitcoin gibi, aracısız olarak değer göndermek veya almak için kullanılabilir).

• Ethereum blok zinciri, geliştiricilerin çok çeşitli uygulamalar geliştirmesine ve çalıştırmasına olanak tanır: oyunlar ve gelişmiş veri tabanlarından karmaşık merkeziyetsiz finansal araçlara kadar. Bu da geliştiricilerin aracı olarak banka veya diğer herhangi bir kuruluşa ihtiyaçları olmadığı anlamına gelir. 

• Ethereum tabanlı uygulamalar, "akıllı sözleşmeler" kullanılarak geliştirilir.Akıllı sözleşme, diğer kâğıt sözleşmeler gibi, taraflar arasındaki anlaşmanın koşullarını belirler. Ancak eski moda sözleşmelerin aksine akıllı sözleşmeler, katılımcı taraflardan birinin anlaşmanın diğer tarafında kimin olduğunu bilmesine gerek kalmaksızın, koşullar yerine getirildiğinde otomatik olarak uygulanır. Üstelik bunun için herhangi bir aracıya gerek yoktur. 

• Bitcoin gibi Ethereum da tek bir şahsa ait olmayan veya tek bir şahıs tarafından işletilmeyen açık kaynaklı bir projedir. İnternet bağlantısı olan herkes bir Ethereum düğümünü çalıştırabilir ve ağ ile etkileşimde bulunabilir.

• Tıpkı Bitcoin'in merkeziyetsiz blok zincirinin dünyanın herhangi bir yerindeki iki yabancının, arada bir banka olmaksızın para göndermesine veya almasına olanak tanıdığı gibi, Ethereum'un merkeziyetsiz blok zinciri üzerinde çalışan akıllı sözleşmeler de geliştiricilerin kesinti, sansür, dolandırıcılık veya üçüncü tarafların müdahalesi olmaksızın tam olarak programlandığı gibi çalışacak karmaşık uygulamalar geliştirmesine olanak tanır. 

Ethereum tabanlı popüler inovasyonlar arasında stablecoin'ler (örneğin akıllı sözleşme yoluyla değeri dolara sabitlenmiş USDC), merkeziyetsiz finans uygulamaları (topluca DeFi olarak bilinir) ve diğer merkeziyetsiz uygulamalar (ya da dapp'ler) bulunmaktadır.

Ethereum güvenli mi?

ETH şu anda "hisse ispatı" adı verilen bir teknoloji kullanılarak Ethereum blok zinciri tarafından güvence altına alınmaktadır (bu konu hakkında daha fazla bilgiyi aşağıda bulabilirsiniz).

Kripto para birimlerinin altında yatan temel fikirler onları güvenli hâle getirmeye yardımcı olur: Sistemler izin gerektirmez ve çekirdek yazılım açık kaynaklıdır, yani sayısız bilgisayar bilimcisi ile kriptolog, ağları güvenlik ve diğer tüm açılardan inceleme fırsatı bulmuştur. 

Ancak Ethereum blok zinciri üzerinde çalışan uygulamaların güvenliği, yalnızca geliştiricilerinin sağladığı güvenlik düzeyiyle sınırlıdır. Örneğin kod bazen para kaybına yol açabilecek hatalar içerebilir. Bu uygulamaların kaynak kodu herkes tarafından görülebilir olmasına rağmen, her bir uygulamanın kullanıcı tabanı bir bütün olarak Ethereum'un kullanıcı tabanından çok daha küçüktür ve bu yüzden daha az kişi tarafından kontrol edilir. Kullanmayı planladığınız tüm merkezsiz uygulamaları teker teker araştırmak önem taşır. 

Ethereum nasıl çalışıyor?

Bitcoin blok zincirinin bir bankanın hesap defterine ve hatta bir çek defterine çok benzediğini duymuş olabilirsiniz. Blok zinciri, en başından itibaren ağ üzerinde yapılan tüm işlemlerin tutulduğu bir çeteledir ve bu çetelenin doğru ve güvende olmasını sağlamak için tüm ağ birlikte çalışır.

Diğer taraftan Ethereum blok zinciri daha ziyade bir bilgisayar gibidir. Bitcoin blok zinciri gibi işlemlerin belgelendirilmesini ve güvenliğini sağlasa da ondan çok daha esnektir. Geliştiriciler, lojistik yönetimi yazılımından oyunlara ve tüm DeFi uygulamaları evrenine (borç verme, borç alma, takas ve daha fazlasını kapsar) kadar çok çeşitli araçları geliştirmek için Ethereum blok zincirini kullanabilir.

• Ethereum tüm bunları başarmak için Ethereum yazılımını çalıştıran birçok bireysel bilgisayardan oluşan dev, küresel bir bilgisayara benzer bir "sanal makine" kullanır. Tüm bu bilgisayarların çalıştırılması, katılımcılar tarafından yazılıma ve elektriğe yatırım yapılmasını gerektirir. Bu maliyetleri karşılamak için ağ, Ether (veya daha yaygın olarak ETH) denen kendi Bitcoin benzeri kripto para birimini kullanır.

• ETH her şeyin çalışmasını sağlar. Akıllı sözleşmeleri yürütmek için ağa ödeme yaparken ETH kullanarak Ethereum ağı ile etkileşim kurarsınız. Sonuç olarak ETH cinsinden ödenen ücretlere "gas" denir.

• Gas fiyatları ağın ne kadar yoğun olduğuna bağlı olarak değişkenlik gösterir. Ethereum blok zincirinin verimliliği artırmayı amaçlayan Ethereum 2.0 adlı yeni bir sürümü Eylül 2022'de hayata geçirilmiştir.

Ethereum 2.0 nedir?

Ethereum 2.0 (genellikle ETH2 olarak da anılır), Ethereum ağında yapılmış büyük çaplı bir yükseltmedir. Ethereum ağının büyümesine imkan verirken güvenliği, hızı ve verimliliği artıracak şekilde tasarlanmış ve Eylül 2022'de hayata geçirilerek orijinal blok zincirini ETH2 blok zinciriyle birleştirmiştir.

Ethereum 2.0 neden gerekli? Popüler bir kripto varlığını yeni bir platforma taşımak karmaşık bir iştir ancak Ethereum'un ölçeklenmesi ve gelişmesi için bunun gerçekleşmesi gerekmektedir. Çünkü işlemleri doğrulamak için ETH 1.0 blok zinciri tarafından kullanılan "İş İspatı" darboğazlara yol açmakta, ücretleri artırmakta ve önemli miktarda kaynak (özellikle de elektrik) harcamaktadır.

İş İspatı nedir?  Kripto para birimi ağları, arada Visa veya Paypal gibi merkezî bir otorite olmaksızın kimsenin aynı parayı iki defa harcamadığından nasıl emin oluyor? Bu ağlar bir uzlaşma mekanizması kullanır. ETH 1.0 piyasaya sürüldüğünde öncülüğünü Bitcoin'in yaptığı, işlevine uygun bir şekilde İş İspatı olarak adlandırılan uzlaşma mekanizmasını benimsedi. 

• İş İspatı, dünyanın dört bir yanında zaman alıcı bir matematik bulmacasını ilk çözen olmak için birbiriyle yarışan sanal "madencilerin" katkılarıyla oluşan çok büyük miktarda bir bilgi işlem gücü gerektirir. 

• Kazanan, blok zincirini en son doğrulanan işlemlerle günceller ve önceden belirlenen miktarda ETH ile ödüllendirilir.  

• Bu işlem 30 saniyede bir gerçekleşir (Bitcoin'de bu süre yaklaşık 10 dakikadır). Ağ üzerindeki trafik arttıkça İş İspatının sınırları, ücretlerin öngörülemez biçimde hızla arttığı dar boğazlara neden oldu.

Staking nedir?

Ethereum'un kurucuları, İş Kanıtının sınırlarının farkındaydı. Bu yüzden Ethereum 2.0 için oldukça farklı bir çözüm tasarlandı:  Bu, ağın saniyede binlerce Ethereum işlemini verimli bir şekilde işlemesine olanak tanıyacak bir çözümdü.

Ethereum 2.0, Hisse İspatı denen bir uzlaşma mekanizması kullanır. Bu mekanizma daha hızlıdır, daha az kaynak gerektirir ve (en azından teorik olarak) daha güvenlidir. Ortaya çıkan sonuç; bir ağ katılımcısının son işlemleri doğrulamak, blok zincirini güncellemek ve bir miktar ETH kazanmak üzere seçilmesi bakımından İş İspatı ile benzerdir. 

• Hisse İspatı, madencilerden oluşan bir ağın bir bulmacayı çözmek için yarışmasını gerektirmez. Bunun yerine girişimin başarısında kelimenin tam anlamıyla çıkarı olan katılımcılardan oluşan sağlam bir katılımcılar ağı gerektirir.

• Bu paydaşlara doğrulayıcılar adı verilir. Doğrulayıcılar, "staking havuzu"na madencilerin yaptığı gibi işlem gücü katkısında bulunmak yerine ETH katkısında bulunur. 

• Havuza ETH katkısında bulunma eylemine staking denir. ETH'nizin bir kısmını stake etmeyi seçerseniz stake'inizin büyüklüğüyle orantılı bir ödül kazanırsınız. 

•  Ağ, her doğrulayıcının havuzdaki ETH miktarına ve bu miktarın orada tutulduğu sürenin uzunluğuna bağlı olarak bir kazanan seçerek kelimenin tam anlamıyla en çok yatırım yapan katılımcıları ödüllendirir. 

• Kazanan, en son işlem blokunu doğruladıktan sonra diğer doğrulayıcılar, blokun doğru olduğunu onaylayabilir. Bu onaylar bir eşik sayısına ulaştığında ağ, blok zincirini günceller. 

• Katılan tüm doğrulayıcılar ETH cinsinden bir ödül kazanır. Bu ödül, ağ tarafından her bir doğrulayıcının stake'ine orantılı olarak dağıtılır. 

Ethereum'un tarihçesi

2013 

• Vitalik Buterin adındaki 19 yaşındaki bilgisayar programcısı (ve Bitcoin Magazine'in kurucu ortağı), neredeyse her tür işlemi destekleyebilecek son derece esnek bir blok zincirini ortaya koyan bir tanıtım bilgisi yayınladı.

2014 

• Toronto'da yaşayan bu genç, aralarında Gavin Wood'un da bulunduğu ortak kurucular ekibiyle birlikte, Ethereum protokolünün geliştirilmesi için kitle fonlaması yapmak üzere lansman öncesinde 18 milyon ABD doları tutarında token sattı.

2015 

• Ethereum blok zincirinin herkese açık ilk sürümü Temmuz ayında piyasaya sürüldü. Akıllı sözleşme işlevi Ethereum blok zincirinde kullanıma sunulmaya başlandı.

2016 

• Hacker'lar bir yazılım hatasından faydalanarak, akıllı sözleşmeler yoluyla işlem yapan bir girişim fonu olan DAO'dan (Decentralized Autonomous Organization'ın –Merkezsiz Otonom Kuruluş– kısaltması) yaklaşık 50 milyon ABD doları çaldı. 

• Bölünmeyle sonuçlanacak bir oylamada Ethereum topluluğu protokolü, kaybedilen parayı yerine koyacak şekilde gözden geçirmeyi seçti. Bu, Ethereum blok zincirinin her biri kendi aktif topluluğuna sahip olan iki ayrı blok zincirine (sert fork yoluyla) ayrılmasıyla sonuçlandı: Ethereum ve Ethereum Classic.

2017 

• ERC-20 standardı oluşturularak geliştiricilerin uyumlu uygulamalar geliştirmesi kolaylaştırıldı. ERC-20, Ethereum blok zincirinin üzerinde varlık (veya token) oluşturma yolunu tanımlar. 

• Yaygın popülerlik kazanan ilk Ethereum tabanlı uygulama, kullanıcıların dijital kediler toplayıp takas ettiği Cryptokitties adlı uygulamaydı. Uygulama gerçek bir çılgınlık hâlini aldı ve en popüler olduğu zamanlarda nadir dijital kediler 200.000 $'ın üzerindeki rakamlara alıcı buldu. 

• Akıllı sözleşme teknolojisi için pratik uygulamalar geliştirmek üzere kâr amacı gütmeyen Ethereum Enterprise Alliance adlı bir kuruluş faaliyete geçti. JP Morgan, Samsung, Microsoft ve Mastercard bu kuruluşun üyeleri arasında bulunmaktadır. 

• Ethereum blok zincirindeki ilk Merkezsiz Finans (veya DeFi) protokolü olan MakerDAO faaliyete geçti. Maker ayrıca ETH tabanlı ilk stabil kripto para olan DAI'yi kullanıma sundu.

• ETH ilk kez 100 ABD doları seviyesini aştı.

2018

• İşlemleri daha hızlı, daha ucuz ve daha güvenli hâle getirerek finansal hizmetler sektörünü dönüşümden geçirmeyi amaçlayan DeFi, Compound adlı borç verme protokolü ve Uniswap adlı merkezsiz takas platformunun kullanıma sunulmasıyla ivme kazandı. 

• USDC stabil kriptosu piyasaya sürüldü. Coinbase ve Circle arasındaki bir ortaklık olan CENTRE Consortium tarafından desteklenen bu stabil kripto, ilk yılında piyasaya 1 milyar ABD doları değerinde coin sürdü.  

• ETH, Ocak'ta ilk kez 1000 ABD doları seviyesini aştı, daha sonra tekrar 100 $'ın altına geriledi.

2020 

• Ethereum 2.0 güncellemesi Aralık'ta başladı. Ethereum 1.0'den Ethereum 2.0'ye geçişin tamamlanmasının yaklaşık iki yıl sürmesi planlanıyor.

• Ethereum 2.0'nin ilk aşamasının bir parçası olarak Hisse İspatı kullanıma sunuldu. ETH 1.0 uzlaşma mekanizması olarak İş İspatını kullanmaya devam ediyor.

2021

• ETH, Kasım 2021'de 4.891 dolar ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı

• Güncel fiyatını https://www.coinbase.com/price/ethereum adresinden öğrenebilirsiniz

Ethereum nasıl satın alınır?

ETH'yi nasıl edinirseniz edinin, temel birkaç kavramı anlamanız gerekir. Ethereum ağındaki her bir adrese bir genel anahtar, bir de özel anahtar verilir ve elinizdeki kripto paraları yönetmek için bir cüzdana ihtiyacınız vardır.  

• Genel anahtar: Bunu e-posta adresinin kripto versiyonu olarak düşünebilirsiniz. Ethereum genel anahtarınız, insanların size ETH ve Ethereum tabanlı USDC ve Dai gibi tokenlar gönderebileceği yerdir. Bu anahtarı güvenli bir şekilde başkalarına verebilirsiniz.

• Özel anahtar: Bunu parolanız olarak düşünebilirsiniz. Bu anahtarı başkalarına vermekten genelde kaçınmanız gerekir. Özel anahtar, harf ve rakamlardan oluşan uzun bir dizidir. (Ayrıca seed phrase denen bir dizi sözcük biçiminde de olabilir.) Özel anahtarlarınızın kaydını tutmak çok önemlidir. Bunları kaybederseniz Ether'inizi sonsuza dek kaybedersiniz. 

• Cüzdan: Ether'inizi saklamak ve onun güvenliğini sağlamak almak için bir cüzdana ihtiyacınız olacaktır. Bu işe yeni başlıyorsanız en kolay seçenek Coinbase uygulaması veya coinbase.com üzerinden bir hesap oluşturmaktır. Bu durumda özel anahtarlarınızı sizin için depolayan ve bunların güvenliğini sağlayan bir "muhafaza cüzdanı" ile etkileşimde bulunursunuz. İlerleme kaydettikçe Compound (bir borç verme ve tasarruf uygulaması) veya Uniswap (kripto para birimlerini takas etmenize olanak tanıyan merkezsiz bir takas platformu) gibi merkezsiz finans (veya DeFi) protokolleriyle etkileşimde bulunmak için geliştirilmiş diğer cüzdan seçeneklerini araştırmak isteyebilirsiniz.

Ethereum'un değeri nereden geliyor?

Bu sorunun yanıtı için konuyu birkaç farklı açıdan ele alabilirsiniz. Bir bakımdan Ethereum'un değeri diğer tüm varlıklarda olduğu gibi piyasalar tarafından belirlenir. İnsanlar günün 24 saati Bitcoin, dolar, avro, yen ve diğer para birimleriyle Ethereum satın alır. Talebe dayalı olarak fiyat günden güne dalgalı bir seyir izleyebilir. (Hâlâ yeni gelişen bir teknoloji olduğu için Ethereum'un değeri ABD doları gibi para birimleriyle veya Fortune 500 hisseleri gibi senetlerle karşılaştırıldığında dalgalanma eğilimindedir.)

Ama piyasanın Ethereum'u nedeno şekilde fiyatladığı çok daha karmaşık bir sorudur. Pek çok yatırımcı için Ethereum'un değeri, bir platform olarak stabil kriptolar oluşturmaya ve DeFi uygulamalarını çalıştırmaya olanak tanıyan esnekliğine dayalıdır. Bu durum, Ethereum'un kullanıcı tabanının büyümesine ve işlem ücretlerinin artmasına neden olur. 

Ethereum için sırada ne var?

Ethereum, 2024'ün başları itibarıyla blok zinciri uygulamalarının büyük çoğunluğuna ev yapmaktadır ve 265 milyar doların hemen altında bir piyasa değerine sahiptir. USDC ve USDT gibi popüler stablecoin'ler, ağ etkileri nedeniyle bugün çoğunlukla Ethereum üzerinde çalışmaktadır. Ancak bir dizi yeni akıllı sözleşme blok zinciri bu alanda rekabet etmeye başlıyor.